BOŻE NARODZENIE I NOWY ROK W BUŁGARII
Boże Narodzenie w Bułgarii to ważny moment, ponieważ cała rodzina zbiera się na kolację wieczorem 24 grudnia. Jest to zarówno stara, jak i nowa uroczystość, która w XX wieku przeszła wielkie przemiany.
Bułgaria, jako kraj prawosławny, do 1967 roku tradycyjnie obchodziła Boże Narodzenie 7 stycznia. Dziś Kościół bułgarski porzucił kalendarz juliański, aby przejść na kalendarz gregoriański.
W Bułgarii można wyróżnić dwa etapy obchodów Bożego Narodzenia – Wigilię Bożego Narodzenia (znaną jako „Badni Vetcher”, wieczorem 24 grudnia) i Boże Narodzenie (znaną jako „Koleda” lub „Rojdestvo Hristovo” (Narodziny Chrystusa) w dniu 25 grudnia).
Świąteczne menu
Wigilia to ostatni dzień 40-dniowego postu adwentowego rozpoczynającego się 15 listopada. Na ucztę bożonarodzeniową tradycja wymaga podania nieparzystej liczby różnych potraw. Zwykle jest siedem, dziewięć lub jedenaście dań, a szczególną cechą posiłku wigilijnego jest to, że potrawy nie powinny zawierać mięsa.
Przygotowuje się potrawy na bazie warzyw, takich jak faszerowana papryka, rośliny strączkowe, nasiona, owoce, miód i orzechy. Orzechy zawsze trafiają na bułgarski świąteczny stół, a sposób ich łupania zapowiada sukces lub porażkę na nadchodzący rok. Na stole można znaleźć różne dania typowej kuchni bułgarskiej, takie jak „sarmis”.
Nie można zapomnieć również o tradycyjnie dekorowanym okrągłym chlebie zwanym „banitsa”. Niektórzy wkładają do niego monetę, a osoba, która ją znajdzie, ma mieć szczęście i powodzenie przez resztę roku. Im mniej potraw pozostanie na stole pod koniec posiłku, tym bogatszy będzie nadchodzący rok.
W Boże Narodzenie, w przeciwieństwie do dnia wcześniejszego, Bułgarzy mogą jeść mięso. Tradycyjnie rodziny zbierają się przy kominku i jedzą pyszny obiad. Życzą zdrowia oraz szczęścia na kolejny rok i konsumują kiełbaski wieprzowe lub indycze.
Według jednej z tradycji najstarszy mężczyzna w rodzinie odmawia modlitwę, łamie chleb i daje po kawałku każdemu obecnemu przy stole członkowi rodziny, zaczynając od najstarszego.
W niektórych częściach kraju na stole musi być czerwone wino. Podobnie jak w innych zwyczajach religijnych symbolizuje krew Jezusa Chrystusa i dlatego umieszcza się je na stole.
Polano bożonarodzeniowe
Polano bożonarodzeniowe pochodzi ze specjalnego drzewa i jest umieszczane w kominku w Wigilię. Jest to zwykle gruby i szeroki kawałek drewna, często z dębu lub gruszy. Ze sposobu, w jaki płonie w kominku, można się domyślać, jak będzie wyglądał Nowy Rok – jeśli ogień szaleje i rzuca dużo iskier, to następny rok będzie płodny i bogaty. Kawałek drewna wybrany na Wigilię musi być duży i gruby. Będzie podtrzymywać ogień w domu przez całą noc. Zazwyczaj przygotowaniem stołu zajmują się kobiety, ale mężczyźni również mają swoje role w organizacji przyjęcia.
Na przykład wybór i instalacja polana to męskie zadanie. Mężczyzna musi je zanieść na ramionach tak, aby nie dotykało ziemi, przygotować i je podpalić. Następnego ranka ogień należy ugasić winem. Jeśli są niespalone części, można z nich zrobić krzyżyki lub wkomponować je w pług – to symbol płodności i pracy. Popiół jest rozsypywany na polach dla żyzności, ale może być również wykorzystywany do celów leczniczych.
Wieprzowina na Boże Narodzenie
Przepraszamy tych, którzy nie są miłośnikami wieprzowiny, ale starodawna bułgarska tradycja mówi, że w dniu 25 grudnia – w dniu Bożego Narodzenia – świnia specjalnie tuczona na święta jest ubijana, a następnie zjadana. Ponieważ dziś łatwiej jest znaleźć świnie na wsi niż w mieście, można trzymać się tradycji i ugotować wieprzowinę (którą kupiło się w sklepie) na świąteczny obiad.
Ta tradycja nie jest przypadkiem i uzasadnia bardzo rygorystyczny post mięsny przez 40 dni poprzedzających Boże Narodzenie. A jeśli się dać ponieść emocjom w czasie, gdy głównym pożywieniem był chleb, łatwo zrozumieć, dlaczego wieprzowina jest takim marzeniem po ponad miesiącu postu.
Nazwy
Według regionów kraju Boże Narodzenie ma kilka nazw, które z różnych powodów są już rzadko używane. Na przykład Wigilia znana jest również jako „Małe Boże Narodzenie” lub „Bydnik”. Święto narodzin Jezusa rozpoczyna się 24 grudnia i trwa trzy dni. 25 grudnia nazywa się „wielkimi świętami Bożego Narodzenia” lub „Bojich”. Ta nazwa jest zachowana w niektórych częściach kraju i wiele starszych osób nadal ją używa.
Koleduvane i Koledari
Wizyta (Koleduvane) kolędników (zwanych Koledari), ubranych w tradycyjne stroje, jest częścią jednej z bożonarodzeniowych tradycji w Bułgarii. Rytuał Koleduvane odbywa się w nocy między Wigilią a Bożym Narodzeniem. Według legendy pojawia się wtedy wiele istot nadprzyrodzonych, takich jak „karakondjuli”, wampiry, gobliny. Od lat ludzie wierzyli, że Koledari mają super moc wypędzania złych duchów i dlatego w nocy chodzą od domu do domu.
Teksty ich pieśni są zawsze poświęcone zdrowiu i dobrobytowi. Właściciele odwiedzanych domów zawsze witają ich prezentami. Śpiewają różne piosenki, ale każda z nich opowiada o zdrowiu i pomyślności na Nowy Rok. Trzeba sobie wyobrazić, że kiedyś kraj był jeszcze bardzo rozwinięty rolniczo, Boże Narodzenie przypadło w środku zimy, a nowy rok rolniczy jeszcze się nie zaczął.
Tradycja nakazuje, aby gospodarze dali Koledars „kolaches”, czyli rodzaj chleba z dziurką w środku. „Kolasz” należy zawiesić na koledarce (jest to specjalny kij, który każdy Koledar musi mieć podczas odwiedzania domów). Tradycyjne stroje bożonarodzeniowe to grube, ciepłe „yamurluki” – specjalne ubrania, które są ręcznie robione z wełny i futra przy użyciu starodawnej, zapomnianej przez lata technologii. Ważne było, aby Koledarowie byli chronieni przed zimnem i deszczem. Dziś te ubrania pozostają symbolem tradycji bożonarodzeniowej.
ŚWIĄTECZNE ŻYCZENIE
Zgodnie z tradycją uważa się, że w Wigilię otwierają się niebiosa i spełniane są najbardziej upragnione życzenia. To czas, kiedy można poprosić o coś z serca i to dostać. Nawet jeśli się teraz w to nie wierzy, jeśli naprawdę chce się czegoś z głębi serca, może się to spełnić.
SURVAKANE
Zwyczaj ten polega na spacerze po określonym terenie (dzielnicy lub wsi) i zazwyczaj spacer ten odbywają dzieci w wieku od 4 do 12 lat. Historycznie to mężczyźni robili to wcześniej, ale z czasem przeszło to na dzieci i młodzież. Podobnie jak Koledarowie, Survakarowie chodzą od domu do domu. Wchodzą do domów i biją właścicieli po plecach swoją, specjalnie przygotowaną, „survachką”. Tradycja ta nazywana jest „survakane”. Tradycyjnie towarzyszą jej wiersze życzące zdrowia i płodności. W zamian gospodarze oferują upominki i tradycyjnie są to produkty spożywcze (chleb, wino, bakalie, orzechy itp.) lub monety.
